در چهار دهه گذشته اریک برن نظریه‌ای مبتنی بر تحلیل رفتار متقابل یا Transactional Analysis مطرح نمود. این نظریه روانشناسس ابتدا فقط مورد استقبال روانشناسان و روانکاوان قرار گرفت؛ اما به تدریج در سایر حوزه‌ها نیز طرفداران بسیاری پیدا کرد. مهم‌ترین کاربرد مهارت تحلیل رفتار متقابل حل مشکلات احساسی و رفتاری است. شما با یادگیری این مهارت می‌توانید شناختی نسبی از افراد پیدا کرده و به این وسیله ارتباط بهتری با آن‌ها برقرار نمایید. یکی از مزایای تحلیل رفتار متقابل ساده و قابل فهم بودن آن است به صورتی که شما به راحتی می‌توانید آن را درک کرده و از آن استفاده کنید.
مهارت تحلیل رفتار متقابل چیست؟
شما با یادگیری این مهارت می‌توانید به سادگی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به بررسی رفتار طرف متقابل بپردازید و نسبت به آن بهترین واکنش ممکن را داشته باشید. معمولا همه مدیران و افراد موفق در زمینه‌های مدیریت، کسب و کار، مشاوره، لایف کوچینگ و توسعه فردی دارای شناختی حداقلی از Transactional Analysis هستند. ما در این مقاله سعی داریم که مفهوم کلی تحلیل رفتار متقابل را بر اساس استانداردهای انجمن‌های TA و به زبانی کاملا ساده برای شما مطرح کنیم.
برای یادگیری بهتر مهارت مذکور ضروری است که ابتدا درک درستی از ساختارهای مختلف شخصیتی داشته باشید. به صورت کلی ساختار شخصیت افراد به سه دسته کودک درون، والد و بالغ تقسیم می‌شود. شما با این مهارت ابتدا شناختی از شخصیت خود پیدا می‌کنید، به این صورت راحت‌تر می‌توانید به شناخت شخصیت سایر افراد بپردازید. در تحلیل رفتار متقابل مبحث نوازش بسیار اهمیت دارد که خود دارای زیر مجموعه‌های نوازش، نوازش پلاستیکی، پروفایل نوازشی و فقر نوازش است.
بررسی مفهوم کودک
شخصیت کودک صرفا برگرفته از احساس و انرژی هسته درونی هر فردی است و هنوز تحت تاثیر محیط پیرامون قرار نگرفته است. هر کودکی هنگام تولد دارای بالاترین سطح انرژی و نیروی درونی است. به همین علت ابعاد شخصیتی زیر در هر کودک در بالاترین سطح خود است:
- انگیزه
- خلاقیت
- شهود
- بصیرت
- عشق
- کنجکاوی و…
کودکان در بدو تولد تا ده ماهگی فاقد قدرت تفکر و ارزیابی هستند. پس از طی کردن این دوران وارد بعد شخصیتی بالغ می‌شوند و سپس شخصا والد آن‌ها شکل می‌گیرد. شما برای یادگیری مهارت تحلیل رفتار متقابل باید ابعاد شخصیتی مذکور را به خوبی پشت سر بگذارید.
شخصیت والد چیست؟
وضعیت درونی افراد دارای بخش‌های مختلفی است، یکی از این بخش‌ها والد است. منشا اصلی شکل گیری این ساختار شخصیتی رفتار والدین است. شکل گیری این شخصیت بر اساس اتفاقات زندگی از بدو تولد تا ۵ الی ۷ سالگی است. در واقع همه رفتارها و صحبت‌های خوب یا بد والدین در ناخودآگاه کودک نقش بسته و ثبت می‌شوند. البته محیط پیرامون و همچنین رسانه‌ها نیز در شکل گیری این بعد شخصیت کودک بی تاثیر نیستند. به صورت کلی والد به دو دسته والد حمایت گر و والد انتقادگر تقسیم می‌شود که مجموعه‌ای از مفاهیم زیر است:
- باورها
- اعتقادات
- ارزش‌ها
- قضاوت‌ها
دو والد مذکور دارای تاثیرات مثبت و منفی بسیار زیادی در زندگی و آینده کودک خود هستند.
شخصیت بالغ چگونه است؟
گفتیم که برای یادگیری درست تحلیل رفتار متقابل باید کلیه ابعاد شخصیتی را به خوبی پشت سر بگذاریم. شخصیت بالغ به زبان ساده یعنی داشتن رفتار و تصمیم گیری‌های منطقی در شرایط مختلف. هیچ رابطه‌ای بین سن افراد و گرفتن تصمیمات منطقی وجود ندارد و شما در هر سنی می‌توانید تصمیمات غیر احساسی بگیرید. شکل گیری شخصیت بالغ از ده ماهگی است و بیشترین نقش را در تحلیل رفتار متقابل دارد.
۵ مفهوم مکمل تحلیل رفتار متقابل
گفتیم که درصد زیادی از مدیران و صاحبان کسب و کار به یادگیری این مفهوم می‌پردازند. در واقع تحلیل رفتار متقابل راهنمای بسیار خوبی برای افراد به ویژه در مصاحبه‌ها و مذاکره‌های مهم کاری است. البته شما باید ۵ مفهوم مکمل این مبحث را که شامل مهارت ارتباطی، حمایت اجتماعی و رابطه عاطفی، خودشناسی و شخصیت شناسی، هوش هیجانی و اصول و فنون مذاکره است را نیز آموزش ببینید. در واقع موارد مذکور به عنوان پیش نیازهای تحلیل رفتار متقابل به شمار می‌آیند.
۳ دلیل اهمیت تحلیل رفتار متقابل
شاید از خودتان بپرسید که تحلیل رفتار متقابل چه اهمیتی دارد؟ شما با یادگیری این مهارت به سه هدف اصلی زیر در زندگی دست می‌یابید:
- بهبود ارتباط درون فردی: شما تا زمانی که شناخت درستی از خود و همچنین ارتباطی مناسب با درون خودتان نداشته باشید نمی‌توانید با سایر افراد نیز ارتباط خوبی برقرار کنید. شما با فراگیری این مهارت متقابل ابتدا می‌توانید به شناخت کاملی از شخصیت خود دست یابید. سپس شناخت شخصی رفتارهای دیگران و واکنشی مناسب برای شما بسیار راحت می‌شود.
- افزایش مهارت ارتباط با سایر افراد: افرادی که تحلیل رفتار متقابل را آموزش دیده‌اند کاملا با سیاست رفتارهای خود را بر اساس رفتار مقابل تنظیم می‌کنند! بنابراین این افراد دارای حداقل واکنش هیجانی و بیشترین موفقیت در هر رابطه‌ای هستند.
- حل مشکلات در ابعاد مختلف زندگی: افراد ممکن است در همه ابعاد زندگی از جمله روابط احساسی، رفتاری، تربیت فرزندان، مدیریت کسب و کار و… مشکلاتی را تجربه کنند. شما می‌توانید با یادگیری تحلیل رفتار متقابل بهترین راه حل را در این شرایط انتخاب کنید.
انجمن TA درباره برنامه ریزی شخصیت و ناخودآگاه شما نظریه‌ای بسیار جالب دارد. بر اساس این نظریه شخصیت شما از لحظه تولد بر اساس رفتار و شخصیت والدین شما شکل گرفته است و به نوعی ابعاد مختلف زندگی شما برنامه ریزی شده است. ممکن است برخی افراد نیز تا آخر عمر همین روند را ادامه دهند.
سخن پایانی
شما می‌توانید با یادگیری برخی از مهارت‌ها از جمله تحلیل رفتار متقابل بهترین تصمیم گیری را در ابعاد مختلف زندگی برای خود داشته باشید. افرادی که به شناخت مهارت‌های روانشناسی می‌پردازند دارای زندگی و کسب و کار موفق‌تری نسبت به سایر افراد هستند. صرفا صحبت با دیگران باعث شناخت درست شخصیت آن‌ها نمی‌شود. گاهی اوقات لازم است که شما زبان بدن، رفتار و صحبت‌های هر فردی را به خوبی تحلیل کنید. به همین علت توصیه می‌شود که برای موفقیت در هر زمینه‌ای به یادگیری مهارت‌های فردی و اجتماعی بپردازید. بر همین اساس یک مدیر موفق دائما در حال مطالعه و یادگیری است. مهندس فرشید رضازاده نیز در حوزه‌های مختلف توسعه فردی، رفتارهای اجتماعی، کوچینگ و… دارای آموزش‌های ارزشمندی است که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.
بدون دیدگاه